Foto’s en video’s online publiceren: wat mag er allemaal (niet)?

Met een smartphone kun je overal, altijd en van iedereen foto’s en video’s maken. In een handomdraai zet je het daarna online. Mag dat eigenlijk, beelden waar anderen op staan zomaar publiceren? Is er een verschil tussen foto’s die thuis zijn gemaakt en in de openbare ruimte? En stel dat er ongewenst beelden van jou online staan, wat kun je daar dan tegen doen? Mediarechtadvocaat Christiaan Alberdingk Thijm legt dit – en nog veel meer – uit aan de hand van 6 (meer of minder) herkenbare situaties. Foto’s online publiceren. Wat zijn de regels?

Een foto met iemand anders erop online zetten

Je hebt in het park een geweldige foto genomen van je vrienden. Alleen is op de achtergrond een toevallige voorbijganger duidelijk herkenbaar in beeld. Mag je deze foto op Facebook plaatsen zonder zijn toestemming?

In principe heb je geen toestemming nodig als je foto’s en video’s met mensen erop wilt publiceren. Maar dit betekent niet dat je vrijuit beeldmateriaal van Jan en alleman online kunt zetten, legt Alberdingk Thijm uit: “De gefotografeerde kan zich tegen publicatie verzetten als diegene een ‘redelijk belang’ heeft, zoals juristen dat noemen. Meestal gaat het dan om iemands privacy of financiële belangen.”

Een goed voorbeeld van een foto die met het oog op privacy niet geplaatst had mogen worden, is volgens de advocaat de ‘snuiffoto’ die afgelopen zomer viraal ging. Daarop zie je wat mensen poseren terwijl op de achtergrond een man cocaïne neemt. Alberdingk Thijm: “Gaat het op de foto om strafbare feiten of kwesties op het gebied van religie, politiek, seksualiteit en gezondheid? Dan kan de afgebeelde persoon al snel zeggen dat hij zo’n ‘redelijk belang’ heeft.”

Privéterrein versus in het openbaar

Stel, je bent fotograaf en schiet in een discotheek een plaatje van een gesluierde vrouw op het podium. De krant waarvoor je regelmatig werkt, publiceert de foto. Vervolgens komt de vrouw in de problemen. Ze is van Marokkaanse afkomst en krijgt veel negatieve reacties uit haar eigen omgeving. Mocht de foto zomaar afgedrukt worden?

“De rechter heeft eens geoordeeld over deze situatie. De fotograaf had de foto niet mogen publiceren vanwege de privacy van de gesluierde vrouw”, zegt Alberdingk Thijm. “Een discotheek is een openbare ruimte en daar heb je in principe minder recht op privacy dan thuis. Maar deze zaak laat zien dat daar ook grenzen aan zijn.” Zijn advies: neem het zekere voor het onzekere en vraag ook in het openbaar toestemming als je de foto of video wilt publiceren.

Een foto van een bekende Nederlander plaatsen

Net als je de Albert Heijn uitloopt, zie je Gerard Joling lopen. Je grijpt snel je telefoon, schiet een plaatje en zet het op Facebook. Is dit toegestaan?

Het verschil tussen een bekende Nederlander en Jan met de pet is dat een BN’er geld kan verdienen met foto’s waarop hij of zij te zien is. Alberdingk Thijm: “Plaats je als privépersoon een foto van een BN’er op Facebook, dan is er niets aan de hand. Maar een bedrijf dat de foto voor commerciële doeleinden gebruikt, moet door dit financiële belang toestemming van de BN’er hebben.”

De geïnterviewde advocaat was laatst als adviseur betrokken bij een zaak voor Max Verstappen. Daarin oordeelde de rechter dat het portretrecht van de Formule 1-coureur was geschonden door de online supermarkt Picnic. Interessant is dat het geen echt portret was, maar een video waarin een lookalike de rol van Max Verstappen speelde. Oftewel: ‘portret’ is dus heel ruim, het gaat niet alleen om exacte afbeeldingen van iemands gezicht. Het kan ook gaan om een karakteristieke lichaamshouding, de context (zoals een Formule 1-auto bij Max Verstappen) of zelfs een silhouet (bijvoorbeeld Charlie Chaplin).

‘Blurren’ of een balkje plaatsen

Laatst heb je een artikel over de do’s en don’ts rondom het plaatsen van foto’s en video’s gelezen. Sindsdien plaats je zwarte balkjes voor de ogen van mensen van wie je geen toestemming hebt. Slim of niet? 

“Nee”, legt de mediarechtadvocaat uit. “Het is al snel een portret. Denk aan de lookalike van Max Verstappen, of toen de rechter oordeelde dat het portretrecht van Louis van Gaal was geschonden terwijl zijn hoofd niet was te zien. Het gaat erom dat iemand herkenbaar is en dat zal met een balkje plaatsen of de foto vervagen snel het geval zijn. Ken je iemand persoonlijk, dan herken je hem of haar meteen. Een balkje werkt volgens de rechter zelfs criminaliserend. Dus dat moet je zeker niet doen.”

Foto’s van anderen doorplaatsen

Wauw! De foto’s van het concert van Sting die een vriendin van je heeft gemaakt, zijn te gek. Zoveel lachende gezichten! Van zoveel verschillende mensen! Je plaatst meteen alle foto’s door op Instagram. Mag dat? 

Waarschijnlijk niet, stelt Alberdingk Thijm: “Plaats je foto’s van iemand anders door, dan moet je zijn of haar toestemming hebben. De maker heeft namelijk het auteursrecht.” Bovendien: je weet niet of de maker van de foto toestemming heeft van de gefotografeerden. En als dat zo is, dan geldt die toestemming niet (automatisch) voor jou. Conclusie: voor doorplaatsen moet je altijd toestemming van de maker hebben en liefst ook van de geportretteerden.

Maar uh, gebeurt dat doorplaatsen niet aan de lopende band? Alberdingk Thijm: “Klopt. Net zoals door rood fietsen. Maar dat neemt niet weg dat het officieel niet mag en je erop aangesproken kunt worden.”

Een ongewenste foto van mij staat online

Net toen je door rood fietste, zag je iemand een foto nemen met zijn telefoon. Een paar dagen later hoor je van vrienden dat ze deze foto hebben gezien in een Facebook-groep. Vanzelfsprekend ben je hier niet blij mee. Wat kun je nu doen?

Volgens de jurist kun je het beste eerst de plaatser vragen om de foto te verwijderen. Lukt dat niet? Dien dan een verwijderingsverzoek in bij social media en zoekmachines waar de foto op staat. Ook kun je naar de rechter stappen om een publicatieverbod en eventueel een schadevergoeding te vragen. Volgens de advocaat worden in dit soort zaken soms best forse schadevergoedingen toegewezen. Zo kreeg iemand die toevallig over de Wallen liep en later in een fotoboek verscheen met het onderschrift ‘loeren naar de hoeren’ uiteindelijk 2.500 euro.

En vervolging, is dat een optie? Alberdingk Thijm: “Publicatie zonder toestemming is inderdaad strafbaar gesteld. Je moet dan eerst aangifte doen bij de politie. En dan zou het Openbaar Ministerie moeten besluiten om de plaatser te vervolgen. Dat gebeurt alleen niet vaak, want het strafrecht is echt een laatste middel. De politie zal waarschijnlijk tegen je zeggen: ‘Probeer het eerst op een andere manier op te lossen.’”

Vind jij dat de Nederlandse regels jouw privacy genoeg beschermen?